Eden à l'Ouest ή Exils;

Ο Παράδεισος στη Δύση του Κώστα Γαβρά, μου έφερε έντονα στο μυαλό το Exils του Tony Gatlif που παίχτηκε και στην Ελλάδα πριν 3-4 χρόνια. Με την αντίθετη φορά, οι πρωταγωνιστές μετανάστες γυρεύουν την Ιθάκη τους παλεύοντας να επιβιώσουν στο σύγχρονο δυτικό κόσμο.

Η ταινία του Γαβρά πιο "δυτικού" προσανατολισμού, χωρίς μεγάλες εξάρσεις, καταγράφει την πραγματικότητα ενός "παράνομου" μετανάστη με σαφήνεια χωρίς να καταφεύγει σε υπερβολές και μελοδραματισμούς. Αφήνει πολλά σημεία για προβληματισμό, κινείται όμως σε ήπια πλαίσια, δεν είναι μια δυνατή γροθιά στο στομάχι και δεν "ταξιδεύει" τον θεατή.

Η ταινία του Gatlif, αντίθετα -αν και ίσως όχι τόσο άρτια γυρισμένη όσο αυτή του Γαβρά- έχει σκηνές που απογειώνουν, έχει μια εσωτερική ποίηση που καλύπτει τα όποια της ελαττώματα. Ισως βοηθά πολύ και η μουσική που παίζει πρωταγωνιστικό ρόλο.



Ο Ηλίας του Γαβρά, ερχόμενος από μια χώρα χωρίς όνομα, μιλώντας μια γλώσσα που δεν είναι ξεκάθαρη, κυνηγά το όνειρο, την καλύτερη ζωή σε ένα "Παρίσι", στη δυτική κοινωνία που από την πρώτη στιγμή δεν του κρύβει το σκληρό στυγνό πρόσωπό της.

Το ζευγάρι της ταινίας του γεννημένου στο Αλγέρι και με στοιχεία τσιγγάνικης καταγωγής Gatlif, ο Zano και η αγαπημένη του Naïma, είναι μετανάστες δεύτερης γενιάς που ζουν στην φυλακή του Παρισιού και προσπαθούν να ξεφύγουν, αναζητώντας τις ρίζες τους και αυτές των προγόνων τους στην πάτρια γη.

Το ταξίδι από και προς ... οι συνθήκες παρόμοιες ... ανισότητα, φτώχεια, μιζέρια, φόβος, σκληρότητα, καλωσύνη, αγάπη, μίσος, σεξ, κοροϊδία, απιστία ... άνθρωποι που κινούνται στα όρια, ρατσισμός, ξενοφοβεία και οι πρωταγωνιστές πάντα εξόριστοι ... όπου και αν βρίσκονται ... ο αγώνας της επιβίωσης είναι κοινός για το ανθρώπινο γένος από καταβολής κόσμου. Μήπως τελικά, κατά κάποιον τρόπο οι περισσότεροι από εμάς είμαστε σαν τους νομάδες; Ταξιδεύουμε -κυριολεκτικά ή μεταφορικά- ψάχνοντας να βρούμε μια όαση (οικονομική πλέον) και στην πορεία ακυρώνουμε ή κόβουμε τις ρίζες μας σε μια προσπάθεια ομογενοποίησης, χάνουμε τον εαυτό μας, την ταυτότητά μας, γινόμαστε όλοι κυνηγοί του "αμερικάνικου ονείρου". Αν όμως δεν γνωρίζουμε ποιοί είμαστε και από πού ερχόμαστε, τότε πώς ακριβώς θα βρούμε πού θέλουμε να πάμε; Μήπως τελικά η "κατάρα" του σύγχρονου μέλους του "Παραδείσου στη Δύση" είναι να νοιώθει πάντα παραπλανημένος και εξόριστος, ακόμα και όταν φτάσει στην Ιθάκη του;



Αξίζει πιστεύω να δούμε όλοι την ταινία του Γαβρά, που παίζεται αυτές τις μέρες στους κινηματογράφους. Αν και δεν λέει κάτι καινούργιο ή δεν το βλέπει από μια ανατρεπτική ή διαφορετική οπτική γωνία, το παραθέτει αρκετά ολοκληρωμένα και με τρόπο που να μπορεί να το παρακολουθήσει ο θεατής χωρίς να νοιώσει ούτε λεπτό ότι "ταλαιπωρείται" με όποιο τρόπο. Στο τέλος όμως, μένει σιωπηλός, γιατί είναι πολλά τα θέματα που έχουν ανοίξει έστω και από μια κλειδαρότρυπα. Ιδιαίτερα αυτήν την εποχή που ανόητες φούσκες τύπου Vicky Cristina Barcelona ή αμερικάνικα μελοδράμματα τύπου Revolutionary Road είναι αυτά που βλέπουμε στους κινηματογράφους, ο Παράδεισος στη Δύση μπορεί να μας φανεί σε επίπεδο θεατή σαν το "Παρίσι" του Ηλία, πριν του διαλύσει με το ραβδί του το όνειρο ο (κακός ή καλός;)Μάγος του παραμυθιού.

Και βέβαια, όσοι δεν έχουν δει το Exils, υποθέτω ότι υπάρχει σε dvd. Ισως όχι ο ιδανικός τρόπος για να "ζήσει" κανείς μια σκηνή σαν αυτήν που πέφτουν σε τρανς οι πρωταγωνιστές μέσα από τον αρχέγονο χορό, πάντως με κλειστά τα τηλέφωνα και χωρίς εξωτερικές ενοχλήσεις, είναι μια ταινία που αξίζει τον κόπο να δούμε και -κυρίως- να ακούσουμε!



ΥΓ. Ποιά σκηνή θα μου μείνει αξέχαστη από τον Παράδεισο του Γαβρά; Εκεί που αποτυπώνεται η σύγχρονη βία, όταν οι γάλλοι αστυνομικοί πετούν μια χειροβομβίδα και τινάζουν στον αέρα το τροχόσπιτο των Τσιγγάνων, για να τους τιμωρήσουν επειδή βοήθησαν σε κάποια φάση τον Ηλία να το σκάσει από ένα μπλόκο. Τα εξιλαστήρια θύματα, η εύκολη λεία για την άσκηση βίας και εξουσίας. Ολοι κινδυνεύουμε να γίνουμε ανά πάσα στιγμή "Τσιγγάνοι" και το πιο θλιβερό είναι ότι δεν το γνωρίζουμε ή δεν θέλουμε να το παραδεχτούμε...

Exils - Original Soundtrack