César Vallejo: Άγριο Παραμύθι

ΑΓΡΙΟ ΠΑΡΑΜΥΘΙ

του ΚΑΙΣΑΡΑ ΒΑΓΙΕΧΟ

 

σε μετάφραση Δήμητρας Παπαβασιλείου, εκδ. Ροές

Ο Σέσαρ Βαγιέχο είναι ο μεγαλύτερος οικουμενικός ποιητής μετά τον Δάντη

     Τόμας Μέρτον, Αμερικανός συγγραφέας και μύστης

Τρώει τις πέτρες σαν ψωμί

Ο Καίσαρας Βαγιέχο

Άλλο αδελφό δεν έχω,

Άλλο αδελφό δεν έχω…

      Από το τραγούδι Διάφανος, του Θανάση Παπακωνσταντίνου

Ασυνήθιστο να παρουσιάζει (και να συστήνει) κανείς ένα πεζογράφημα γραμμένο από έναν συγγραφέα που έχει καταξιωθεί, κατά βάση, ως ένας σημαντικότατος ισπανόφωνος ποιητής. Ο Περουβιανός συγγραφέας (892-1938) César Vallejo, που γεννήθηκε σε ένα χωριό των Άνδεων και είχε και ινδιάνικο αίμα, έζησε τη μποέμικη νιότη του και πολιτικοποιήθηκε στο Τρουχίγιο (πολιτιστική πρωτεύουσα του περουβιανού βορρά), για να πάει μετά στην πρωτεύουσα Λίμα, το Παρίσι, τη Μαδρίτη μέχρι και τη Μόσχα -όταν στρατεύθηκε στο κομουνιστικό κίνημα. Είναι ένας οικουμενικός συγγραφέας, χάρη στο ότι δεν απεμπόλησε ποτέ τις περουβιάνικες ρίζες του. Πρωτοπόρος, καινοτόμος, ρηξικέλευθος και ανήσυχος και, εν πολλοίς, ακατάτακτος. Έγραψε σουρεαλιστικά ποιήματα πριν τους σουρεαλιστές, μοντερνιστικά ποιήματα παράλληλα αλλά ανεξάρτητα από τους ισπανόφωνους μοντερνιστές, ανανέωσε το ποιητικό ιδίωμα των ισπανικών και ακολούθησε πολλά και ποικίλα ρεύματα, μεταξύ των οποίων ήταν ο σοσιαλιστικός ρεαλισμός αλλά και ο ιθαγενισμός.

Παρά το γεγονός ότι η χειμαρρώδης ποιητική γραφή του έγινε γνωστή και αγαπήθηκε στη χώρα μας χάρη στη λαμπρή μετάφραση των απάντων του από τον Ρήγα Καππάτο (Καίσαρ Βαγιέχο, Ποιητικά Άπαντα, εκδ. GUTENBERG, 2010), το θέατρό του, που θυμίζει το θέατρο του παραλόγου σε ορισμένες περιπτώσεις, και το σημαντικό πεζογραφικό του έργο παραμένουν άγνωστα. 

Στο Άγριο Παραμύθι βλέπουμε πώς το συνηθισμένο κοίταγμα στον καθρέφτη μπορεί κάποια στιγμή να αποβεί μοιραίο: ο Μπάλτα Εσπινάρ, ένας συμπαθής χωρικός των Άνδεων, «ένα με τη γη» του, βλέπει με τρόμο να μην καθρεφτίζεται το είδωλό του στο γυαλί αλλά ένα «άγνωστο πρόσωπο»· μια άγνωστη και δυσοίωνη παρουσία, η οποία, «με τη μορφή ανεπαίσθητου ψιθύρου, φευγαλέας εικόνας, στιγμιαίου αγγίγματος, ατιμώρητου εμπαιγμού των αισθήσεων», αργά αλλά σταθερά θα τον οδηγήσει στην τρέλα. Είναι η στιγμή που ο καθρέφτης πέφτει και γίνεται χίλια κομμάτια.  

Το Άγριο Παραμύθι, χάρη και στην πιστή και τίμια όσο και «διαβαστερή» του μετάφραση, συνιστά μια καλή «μύηση» και «κατάδυση» στο έργο του συγγραφέα συνολικά: εντασσόμενο τυπικά στη λογοτεχνία του φανταστικού απηχεί τόσο τη δυτική κουλτούρα και τις μοντερνιστικές αναζητήσεις του Βαγιέχο όσο και τις ινδιάνικες καταβολές και βιώματα που στοίχειωναν το συγγραφέα. Η νουβέλα συνδυάζει απρόσμενα στοιχεία του ινδιάνικου φολκλόρ, τα οποία παραπέμπουν σε έναν προδρομικό μαγικό ρεαλισμό, με το  επανερχόμενο θέμα της παράνοιας και της διπλής προσωπικότητας, το οποίο έλκει από τον ευρωπαϊκό ρομαντισμό. Κι όλα αυτά έρχονται να δέσουν συγκροτώντας μια δομή που θυμίζει τραγωδία του Σοφοκλή. Ένα έργο που δεν έπαψε ποτέ να προβληματίζει ως προς την κατάταξη και την ερμηνεία του τους κριτικούς της λογοτεχνίας. 

Το καλογραμμένο και ευχάριστο στην ανάγνωση εκτενές επίμετρο-μελέτημα (100 σελίδες περίπου, ενώ το έργο δεν ξεπερνά τις 70), με την ενδελεχή εργοβιογραφία που περιλαμβάνει -έργο κι αυτό της μεταφράστριας- έρχεται να φωτίσει πολλές πτυχές της συγκεκριμένης νουβέλας ενώ, παράλληλα, συμβάλλει τα μέγιστα στην πρόσληψη του  έργου συνολικά του μοναδικού και ιδιότυπου αυτού συγγραφέα στη χώρα μας. Μια λαμπρή έκδοση.

  Νίκος Πρατσίνης