Murray Bookchin: Οι Ισπανοί Αναρχικοί, Τα ηρωικά χρόνια 1868-1936

ΟΙ ΙΣΠΑΝΟΙ ΑΝΑΡΧΙΚΟΙ, ΤΑ ΗΡΩΙΚΑ ΧΡΟΝΙΑ 1868-1936

του ΜΑΡΕΪ ΜΠΟΥΚΤΣΙΝ

 

σε μετάφραση του Γιάννη Καστανάρα και

της Ροζίνας Μπέργκνερ, εκδ. Βιβλιοπέλαγος

Spain is different!

Ένα slogan που χρησιμοποιήθηκε πολύ κι εξακολουθεί να χρησιμοποιείται…
 

Αν κάποιος μου έλεγε «Πιστεύετε ότι η ύπαρξη του φαινομένου του αναρχοσυνδικαλισμού ήταν ένα γεγονός με καθοριστική σημασία στην ισπανική πολιτική;», εγώ θα απαντούσα ναι, και πως αυτό είναι κάτι που δε μπορεί σήμερα ούτε και θα μπορέσει ποτέ κανείς να το αγνοήσει.

     Ραμόν Σεντέρ, Ισπανός συγγραφέας

Η γλώσσα και ο πολιτισμός της Ισπανίας γνώρισαν την τελευταία 20ετία μια σχετική άνθιση στη χώρα μας. Παρά την πολυθρύλητη διαφορετικότητά της όμως, η ιστορία της Ισπανίας παραμένει αρκετά άγνωστη στην Ελλάδα, λιγοστά είναι τα ιστορικά βιβλία που έχουν εκδοθεί. Σε ό,τι αφορά τον Εμφύλιο και την περίοδο των Ανακαλύψεων κάτι υπάρχει, αλλά σε σχέση με τον 19^ο αιώνα και τις δεκαετίες πριν τον Εμφύλιο (1936-1939) το υπάρχον υλικό είναι εντυπωσιακά φτωχό.  

Τη χρονιά που μας πέρασε συμπληρώθηκαν 80 χρόνια από το στρατιωτικό πραξικόπημα του στρατηγού Φράνκο εναντίον της εκλεγμένης αριστερής κυβέρνησης της Β’ Ισπανικής Δημοκρατίας, το οποίο, μετά από έναν αιματηρότατο εμφύλιο πόλεμο, κατάφερε να τελικά επιβληθεί, παγιώνοντας το ωμό δικτατορικό καθεστώς του φρανκισμού για πάνω από 30 χρόνια. Τα στρατιωτικά γεγονότα του Ισπανικού Εμφυλίου είναι, σε γενικές γραμμές, κάπως γνωστά στο ευρύ κοινό. Αναφερόμαστε, προφανώς, στις συγκρούσεις ανάμεσα στις νομιμόφρονες στη Δημοκρατία δυνάμεις (και τις Διεθνείς Ταξιαρχίες) και τα στρατεύματα των πραξικοπηματιών Εθνικιστών του Φράνκο (με την υποστήριξη δυνάμεων από τη φασιστική Ιταλία και τη ναζιστική Γερμανία), με βάση τις οποίες ο Ισπανικός Εμφύλιος αντιμετωπίζεται ως ένα «προεόρτιο» του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Και όντως ήταν, καθότι στο έδαφος της χώρας, εν εσχάτη αναλύσει, αντιπαρατέθηκαν, δι’ αντιπροσώπων -και όχι μόνον, σε ό,τι αφορά την πλευρά του Φράνκο- οι δυνάμεις του Άξονα με τη Σοβιετική Ένωση, ενώ οι κοινοβουλευτικές δημοκρατίες -Αγγλία και Γαλλία- παρέμειναν ουδέτερες.  Οι στρατιωτικές συγκρούσεις (γνωστές ως αντιφασιστικός αγώνας) κατέληξαν να επισκιάσουν και να συγκαλύψουν το γεγονός ότι στη χώρα πραγματοποιήθηκε μια Κοινωνική Επανάσταση μεγάλων διαστάσεων. Με τον όρο αυτό αναφερόμαστε κυρίως στις επιτυχημένες  κολεκτιβοποιήσεις εκατοντάδων εργοστασίων και αγροκτημάτων, από τις πρώτες μέρες του πολέμου, σε πολλές αγροτικές και βιομηχανικές περιοχές της Ισπανίας (κυρίως την Καταλονία, το Λεβάντε και την Αραγωνία), εθελούσια και όχι καταναγκαστικά, όπως συνέβη εν πολλοίς με τους μπολσεβίκους το 1917 στη Ρωσία. Καθώς και σε άλλες επαναστατικές παρεμβάσεις, για την εποχή,στο κοινωνικό όπως, αίφνης, η νομιμοποίηση των εκτρώσεων. Εμπνευστής και κινητήρια δύναμη αυτής της κοινωνικής ανατροπής ήταν η μαζικότατη αναρχοσυνδικαλιστική οργάνωση CNT (Confederaciόn General de Trabajo), που είχε ιδρυθεί το 1910 και το 1936 είχε πάνω από 1.000.000 μέλη. Παρά τη συνεργασία και τη συμμετοχή της CNT στην κυβέρνηση, η  Κοινωνική Επανάσταση αντιμετωπίσθηκε βίαια και κατασταλτικά από τις αρχές, καθότι η κυβέρνηση, σταδιακά, περιήλθε υπό τον έλεγχο της Σοβιετικής Ένωσης, της μόνης χώρας που της παρείχε στρατιωτικό υλικό και δεν έβλεπε με καλό μάτι την εδραίωση κάποιων ιδεολογικών αντιπάλων της στην Ιβηρική.   

Η συγκεκριμένη διαφορετικότητα της Ισπανίας εκπορεύεται από το γεγονός ότι, από το 1870 περίπου και μετά, σε αντίθεση με τις άλλες ευρωπαϊκές χώρες όπου επικράτησε το σοσιαλιστικό κίνημα, η χώρα ανέπτυξε ένα αναρχικό εργατικό κίνημα με στόχο την κοινωνική επανάσταση. Πρόκειται ακριβώς για τα χρόνια των μεγάλων πολιτικοκοινωνικών συγκρούσεων μεταξύ μοναρχικών και αντιμοναρχικών στη χώρα (τις περιγράφει εκτενώς το βιβλίο), οι οποίες δημιούργησαν τις συνθήκες για την ανάπτυξη αυτού του μαζικού αναρχικού κινήματος, το οποίο, πέρα από τις οργανώσεις του, δημιούργησε και «θεσμούς»: κοινωνικά κέντρα, νέα αξίες, ελεύθερα αντιαυταρχικά σχολεία, εκδοτικά εγχειρήματα, λογοτεχνία κλπ. Παράλληλα με αλλεπάλληλες εξεγέρσεις που κατέληγαν σε σφαγές, με αποκορύφωμα την Τραγική Εβδομάδα της Βαρκελώνης (1909). 

Ο Αμερικανός επαναστάτης διανοητής Murray Bookchin, θεμελιωτής της κοινωνικής οικολογίας, στο έργο του Οι Ισπανοί Αναρχικοί (επανεκδόθηκε στα ελληνικά τα τέλη του 2015) μελετά διεπιστημονικά τα φαινόμενο του ισπανικού αναρχισμού. Αντλεί από μια τεράστια βιβλιογραφία, ανατέμνει την ισπανική «ιδιαιτερότητα» και τον ταραγμένο 19^ο αιώνα της χώρας, για να φτάσει στο συμπέρασμα ότι στη ρίζα της Κοινωνικής Επανάστασης του 1936 βρισκόταν η αντίληψη πως το συνδικάτο, πέρα από όργανο εργασιακών διεκδικήσεων, ήταν, για τους Ισπανούς αναρχικούς, και το κύτταρο για μια ελεύθερη κοινωνία χωρίς σχέσεις εκμετάλλευσης, ιεραρχίες και κράτος.  

 

Νίκος Πρατσίνης